Hafik ilçe sınırlarında bulunan arkeolojik alanları üç guruba ayrılır. Bunlar;
1-Kale veya yerleşim merkezleri
2-İbadethane ve tapınaklar
3-Höyük veTümülüsler
Genel olarak incelendiğinde bu arkeolojik alanlar Kızılırmak vadisi boyunca uzandığı görülmektedir. Az içeride kalan Bakımlı (Fertelli) bölgesinin de yine bugün Hafik ilçe merkezi ve 16 köyün içme suyu ihtiyacını karşılayan Aktaş suyu güzergâhında olduğunu görmekteyiz. Bu arkeolojik alanlar bağlantılı bir site oluşturduğunu görülmektedir. Bu yerleşke Seyfebelinden başlayıp Cencin'de son bulmaktadır. Bu arkeolojik alanlar erken dönem demir çağından başlayarak günümüze kadar çeşitli topluluklarca kullanılmıştır. Bu açıdan tarihi varlıkların değişik dönemlere ait izlerini görebilmekteyiz.
Pılır Höyüğü
İlçe merkezinin 3 km kuzeybatısına bulunan Hafik gölü (Büyük göl) içinde yer alan küçük bir ada görünümündedir. Etrafı sazlıklarla çevrili olduğundan ilk bakışta bir yanmada görüntüsü vermektedir. Pılır Höyükte neolitik devir ya da diğer ismiyle cilalı taş devri (MÖ 8000-MÖ 5500) dediğimiz devirle birlikte göl yüzeyine dikili kazıklar üzerine evlerin yapılmasından oluşan bir yerleşim başlamış daha sonraları ise Kalkotik devrinde MÖ 5500-3000) ise yerleşim devam etmiştir. Sondaj ve kesit sonunda klasik bakır çağlara ait kalıntılar bulunmuş daha alt katmanlarda ise meolitik devir buluntularına ulaşılmıştır. Pılır Höyük ise Anadolu'da bu tarz yerleşimin ise tek örneğidir. Pılır Höyük 1990 yılında birinci dereceden arkeolojiksit alanı statüsüne alınmıştır.
Tuzhisar Kilisesi
Kilise Tuzhisar köyünde ve özel bir şahıs adına tapuludur ve aslına zarar vermeden kullanmaktadırlar. Şahıslar binayı camiye çevirmek istemişlerse de köylülerin buna taraftar olmaması nedeniyle günümüze kadar mevcut halini korumuştur. Kilise 13.7 metreye 20.20 metre iç ölçülerindedir. Tamamen kesme taştan yapılmış gibi görünmekle beraber esasen sadece iç ve dış görünen kısımlan düzeltilmiş yığma bir yapıdır. Kilise 18. yüzyıl mimari yapısındadır. 1.40 metre kalınlığında beden duvarına sahip olan dikdörtgen planlı yapının üzerini örten beşik tonozlarda kesme taşlardan yapılmıştır. Üstü toprak üzeri oluklu kiremitle kaplıdır. Tuzhisar Kilisesi 16.04.1987 tarih ve 3101 sayılı kararla tarihi eser olarak tescil edilmiştir.
Tuzhisar Manastırı
Manastır, Tuzhisar köyü ile Küpecik köyü arasındaki tuz ocaklartnın hemen üzerinde 1500-1600 metre yükseklikte yer almaktadır. Manastırdan günümüze birkaç duvar kalıntısı haricinde fazla bir şey kalmamıştır. Bölgede yapılan kaçak kazılar nedeniyle bölge tanınamaz ve gezilemez hale gelmiş durumda. Manastır 2 metre kalınlığındaki bir kale duvarı içerisinde bir kilise ile kompleks bir yapıdadır. Manastırdan biraz daha yüksek bir konumda manastıra ait mezarlık kalıntıları mevcuttur. Manastır bölgesinde bulunan ve çok kaliteli bir mermer işçiliği sergileyen parça üzerinde kabartma yazı ile Ermenice bir metin bulunmaktadır.
Direkli Mağarası
Hafik ilçe merkezi sınırları içinde yer alan mağara oldukça dik bir yokuşun tepesindedir. Mağaranın büyük bir kısmı insan eliyle yontulmuş ve çekiç izleri halen mevcuttur. Mağara şekillendirilken tam ortada sütun bırakılmış bu sebeple buraya Direkli Mağara denmektedir. Zemini mermere benzer kayganlıkta muntazam işlenmiştir. Ortadaki sütunun 30 cm üstünde biraz dikkatlice bakıldığında görülebilen çentikli bir daire vardır. Bu dairenin içine güneş figürü işlenmiştir. Mağaranın girişinin yan tarafında oyulmuş kare şeklinde oyuğun üzerinde de yine daire, daireninde ortasında güneş figürü oyulmuştur. Direkli Mağaranın yaklaşık 50 m ilerisinde zirvede bir de kaya mezarı bulunmaktadır.
Bilgi girişi devam etmektedir.